Gerçek şu ki; Çanakkale Muharebeleri ve Kurtuluş Savaşı’nın kahramanı Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’ni bilinçli bir şekilde adım adım inşa ederek sosyal, siyasal, kültürel ve ekonomik devrimlerle taçlandırmış, eserlerini yerinde görmek, gerçek amacına ulaşıp ulaşmadığını denetlemek için yurtiçi gezilere çıkmıştır. 

Bu kapsamda Aydın’a 1924, 1930, 1931 ve 1937 yıllarında dört kez ziyarette bulunmuştur. İlk iki ziyareti; harp oyunları ve tatbikatlar, sonuncusu Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası’nın açılışıyla ilgilidir.

1931 yılındaki seyahati ise 23 Aralık 1930'da patlak veren Menemen isyanı ardından, belirli bir plana göre düzenlenen İzmir, Aydın, Denizli, Isparta, Antalya ve Adana’yı kapsayan “Büyük Ege Gezisi” sırasında gerçekleşmiştir.

Mustafa Kemal Atatürk’ü taşıyan tren 3 Şubat 1931’de İzmir’den saat 10:00’da hareket etmiş, 15:00’te Aydın’a ulaşmıştır. O gün yağmurlu havaya aldırmadan İstasyon Meydanı’nı dolduran Aydınlılar, Büyük Gazi’ye ve arkadaşlarına coşkun gösterilerde bulunmuş, dilekçeler vererek şikayetlerini ifade etmiştir.[1]

Mustafa Kemal Atatürk ve kendisine eşlik eden heyet, ilk olarak Aydın Valiliği'ni, ardından Garnizon Komutanlığı'nı, Aydın Belediyesi ve CHP Merkezi'ni ziyaret etmiştir. Son olarak Türk Ocağı'na uğradıktan sonra geceyi istasyonda bekleyen özel trende geçirmiş ve ertesi gün sabahleyin Nazili üzerinden Denizli'ye doğru yola çıkmıştır. 

Aydın Valiliği’nde şehrin temel sorunları, Topyatağı’ndaki Garnizon Komutanlığı’nda bölgenin güvenlik konuları ele alınmıştır. Aydın Belediyesi’nde şehrin imar durumu, alt ve üst yapı çalışmaları, CHP Merkezi'nde şehrin siyasi ve politik eğilimleri hakkında detaylı bilgiler almış, görüş ve önerilerini paylaşmıştır.

Son olarak Aydın Belediyesi'nin 1924 yılında hediye ettiği istasyon karşısındaki arsaya, iki katlı ve bahçeli bir Türk Ocağı binası inşa ettiren ocak başkanı Fevzi Bey'e bir ziyaret gerçekleştirip, çalışmalar hakkında bilgi almıştır.[2]

Görüşmeler sırasında bir üye, "Köylere gitmek için ne aracımız ne de yakıtımız var" şeklinde bir ifade kullandığında, bu sözlere sinirlenmiş ve toplantıyı sonlandırarak, Cumhuriyetin yüceltilmesi ve Türk kültürü ile dilinin geliştirilmesi konusunda hiçbir engelin kabul edilemeyeceğini vurgulayıp Aydın Şube Başkanının görevden istifasını istemiştir.[3] 

Bu ziyaret, Türk Ocakları'nın 10 Nisan 1931 tarihinde gerçekleştirilen olağanüstü kurultayında kendini feshederek CHP’ye katılmasına zemin hazırlayan sürecin son adımı olarak değerlendirilmektedir.
Atatürk, 3 Şubat 1931 tarihli Aydın ziyaretinde cumhuriyet rejimine yönelik tehditleri vurgularken aynı anda Kubilay’ın katilleri Derviş Mehmet isimli meczup ile 27 müridin idam cezası, Menemen’de infaz edilmiştir.

Dini kavram ve değerleri kendi çıkarları doğrultusunda biçimlendiren ya da ayrıcalıkları elinden alınanların Cumhuriyet ve Atatürk'e yönelik saldırıları, geçmişte olduğu gibi bugün de sürmektedir. Önemli olan, cumhuriyetin değerlerini topluma yansıtmak ve bu değerleri korumaktır.

Bu bilinç içinde bugün; tarihten 94 yıl önce İstasyon Meydanı'nda tren raylarına baş koyarak Atatürk’ü karşılayan efeler adına bir kez daha sesleniyor ve "Hoş geldin Büyük Gazi" diyoruz.

*

Kaynakça:
(i)Ertuğrul Zekai Ökte, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Yurtiçi Gezileri,  y.2000, 
(ii)Günver Güneş, Mustafa Kemal Atatürk'ün Aydın Seyahatleri, Erişim Tarihi:25.01.2025 (https://www.academia.edu).

Dipnotlar: 
[1]Mustafa Kemal Atatürk’ün yanında İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, İzmir Valisi Kazım Dirik, Milletvekilleri Vasıf Çınar, Kılıç Ali, Dr. Reşit Galip, Recep Zühtü, Salih Bey ve askeri heyet yer almıştır.
[2]Yeni Türk Ocağı binasında Ticaret Odası, Ziraat Odası ve Hilali Ahmer gibi kuruluşlar da faaliyet göstermiştir.
[3]Osmanlı’nın vakıfları oldukları yönünde eleştiriler yapılan Türk Ocakları Aydın şubesinin 1930 yılı itibarıyla sinema binası, dükkân, mağaza, fırın, otel, çay bahçesi, gazino, dispanser, matbaa gibi gelir getiren yerleri bulunuyordu.