(Onlarca Yıl Amerika’da Anayasa Hükmü Olmadan Başkan En Fazla İki Dönem Nasıl Seçildi)
Türk Dil Kurumu elektronik sözlüğüne bakıldığında teamül sözcüğü: “Bir yerde öteden beri olagelen davranış” şeklinde tanımlanır. Aynı sözlükte aynı kavram hukuki terminoloji açısından: “Örf ve âdet durumuna gelmiş, yazılı olarak tespit edilmemiş hukuk” şeklinde tanımlanmaktadır.
Bazen teamüller, genel uygulamalar, örf ve gelenekler hukuki uygulamada ciddi bir yer tutar. Roosevelt’e kadar Amerikan başkanlarının kaç defa seçilebileceğiyle ilgili Amerikan Anayasası’nda net bir hüküm yoktu. Amerika’nın ilk başkanı George Washington üçüncü defa Amerikan başkanı olma teklifini reddeder. Bu uygulama, Franklin D. Roosevelt’in 1932 yılında Kasım ayında Amerikan Başkanı seçilmesine kadar yaklaşık 150 yıl boyunca devam eder.
Roosevelt 1933 yılı başında göreve başlar. Kendisi 1933-1945 yılları arasında görev yapar. Amerika’yı 1929 yılı ekonomik buhranı yıkımından çıkarmayı başarır. Bu nedenle kendisi Amerikan siyasetinde bir idol haline gelir. Roosevelt 1932, 1936, 1940, 1944 yılları Amerikan başkanlık seçimlerini kazanır. Dördüncü dönem başkanlık görevindeyken 1945 yılında hayatını kaybeder. Yaklaşık 12 yıl görevde kalır. Roosevelt’in 1940 ve 1944 yıllarında tekrar seçimlere girmesinde anayasal bir engel yoktur. Ancak 150 yıldan beri uygulanan Amerikan başkanlarının en fazla iki dönem görev yapabilmesi geleneğine veya teamülüne söz konusu durum aykırıdır. Teamüllere rağmen 1940 ve 1944 yıllarında Roosevelt’in tekrar Amerikan başkanı seçilmesinde İkinci Dünya Savaşı etkili olur. Savaş yıllarında Roosevelt’in ayakları tutmaz olur. Ancak kendisi bir savaş kahramanıdır. Roosevelt, İkinci Dünya Savaşı sonrası yenidünya düzeninin kurulması için İngiliz Başbakanı Churchill, Sovyet Rusya Devlet Başkanı Stalin ile birlikte düzenledikleri Yalta Konferansı sonrası 1945 yılında hayatını kaybeder. Son dönemlerde Roosevelt’in sağlık durumunun Sovyet Rusya’nın daha güçlenmesine yol açtığı iddia edilir.
Roosevelt’in dört kez başkan seçilmesi ve Amerikan başkanlarının en fazla iki dönem başkan seçilebileceği teamülünün ilk kez ortadan kalkması üzerine Amerikan sistemi bu teamülü yazılı hale getirdi. Her ne kadar Roosevelt’in dört dönem seçilmesi Dünya Savaşı’ndan dolayı mümkün olsa da bu durum da yeni bir teamül başlatabilirdi. Bu teamül daha başlamadan Amerikan sistemi, Amerikan başkanların en fazla iki dönem seçilebileceğini anayasal hüküm haline getirir. Bu işin sadece vatandaşa bırakılması onlara göre pek doğru olmayabilirdi. Görevdeki kişiler bir şekilde kendilerini seçtirebilecek yöntemler bulabilirlerdi. İktidar gücünü elinde tutanlar tüm kamu kaynaklarını bu işe yöneltebilirdi. Halkın iradesi esas alınmalıydı. Ancak halkın iradesi sadece bir gücün meşrulaştırılması için kullanılamazdı. Onun için seçilen kişilerin elinde mutlak gücün oluşmaması için en fazla iki dönem görev yapma ilkesi anayasal hale getirildi. Harvard Üniversitesi gibi meşhur araştırma kurumlarında Osmanlı Devleti ile ilgili araştırmalar yapılmaktadır. Özellikle Kanuni Sultan Süleyman’ın uzun iktidarı sonrasında mevcut durumla ilgili şöyle bir yorum da yapılmış olabilir: “Her kahraman sonunda sıkıcı olur.”
