Aydın'da ulaşım , büyük şehir olmadan önce büyük bir sorun değildi.
Kentin çeşitli belli bölgeleri olan Hastane, Doğum evi, Zafer meydanı Beycami karşısı , Garaj gibi yerlerde bulunan taksi durakları bir telefonla evinize ulaşıp size gideceğiniz yere götürürdü.
Ancak 1970 li yıllarda kadar çok popüler olan özel taksi , yıllar içinde Anadol , Murat gibi yerli üretimler artınca, her evin önünde bir özel araç, Telefon , Buzdolabı ve Televizyon gibi farkındalığın ve sosyal statü ile ayrıcalığın da bir simgesi oldu.
Aydın'ın ilk siyah beyaz karelerinde bu günkü istasyon meydanında Ziraat Bankası önünde yer alan özel araçların çekildiği fotoğraflar 1930 lu on yıla işaret eder.
Çok varlıklı ailelerin ilk özel otomobilleri dışında yıllar önce her yerde olduğu gibi ulaşım ve nakliye , at katır, ve develerle yapılırdı.
özellikle develer Demiryolunun hizmete girdiği 1860 yılından önce kervanlar halinde İzmir'e incir ve diğer tarım ürünlerini taşırdı.
Kervanların günde 30 km yol aldığı geceleri konaklamak üzere efelerin işlettiği hanlarda konaklanır, ertesi gün, yine Efeler'in korumasında yola devam edilirdi.
İzmir'e 4-5 gün süren yolculuk , Türkiye'nin ilk demiryolu Aydın -İzmir hattının hizmete açılmasından sonra , 6-7 saate düştü.
Efeler'in bu nedenle işsiz kaldıkları tarihi bir gerçektir.
Aydın 'da yük taşıyan katanalar , önüne koşuldukları faytonlar ile yakın zamanlara dek Ramazanpaşa- Kemer hattında özellikle Salı günleri yolcu ve yük taşırlardı.
Gene 1960 lı yıllarda atların çektiği taş arabaları ise yük taşımada sıkça kullanılırdı.Koreli Ali ve Kemal Albayrak 'ın dizginlerinde Aydın'ın yolları kaç kez arşınlandı kimbilir..?
1970' lerden sonra yerini tamamen özel araçlara ve otomobillere bırakılan ulaşım ,bugünkü Atatürk kent meydanı içinde kalan taksi duraklarından yapılırdı.
Kent meydanında pastaneler ve Aydın Turizm bürosu ile büfelerin sırasında yer alan taksi durakları o yıllarda dört haneli telefon numaraları ile ezbere bilinirdi.
Sözgelimi Birlik taksi 1510, Bozkurt Taksi 1441 İpek taksi 1111, Doğan Taksi 1477 .
Durağın şoförleri arasında ,Bacanak Mehmet (Kaçar ) Acıbucu Ömer,Çaptılı Tevfik,Papaz İhsan,Sarı Zeybek ,Bozkurt Ali ,Dalamalı Ali, Beyaz yanak Muzaffer, İmamköylü Ahmet, Koçarlılı Nevzat ,Çirkin Ahmet , Façalı Nevzat ,Çirkin Ahmet , Asker Ahmet, Carcur Hikmet , Taşkıran Nazım , Bahçearalı Selahattin , Burgaz Mustafa ,Kasap Mehmet tarihin soluk anılarında yer aldılar.
Bu durağın müdavimlerini yanı sıra , önce üzeri açık olan şehir içi demiryolunun kapatılmasıyla kapanan geçit üzerinde köylere giden jip durakları sıralanırdı.
Şehirlerarası yük nakliyatı genelde Zafer meydanındaki Nakliye yazıhanelerinden yapılırdı.
O yıllarda gene lakaplarıyla bilinen , kamyoncular Zafer meydanında tam köşede Egemenlik caddesi ile meydanın birleştiği yerde Babayiğit'in kahvesinde toplanır, adeta yazıhane gibi iş konuşulur, tanışan kişiler burada buluşur , kamyon için yük çıkmasını beklerlerdi.
O yıllardan kalan hatıralarda ,Bacanak Lütfi, Tabakkıran Ahmet , Fifkfik Ahmet, İsa Budak, Arnavut Muzaffer, Göçmen Mehmet ,Balyalı Mehmet kamyonların hem şoförü hem muavini hem de tamircileriydi.
Araba alım satım işi de yine bu yazıhanelerde yapılır, Zafer İlkokulu altındaki ,Doğu Gazi Bulvarındaki dükkanlarda kurban pazarlığına benzer el sallamalarla pazarlıklar yapılır, kavilleşilirdi.
Günümüzde AYMAS Oto galericiler sitesine taşınmadan önce zafer meydanı galericiler sitesi gibiydi.
Budak Nakliyat ambarı Nazilli köprü başında yağcılar girişi köşesinde , Bacanak Nakliyat ambarı ise eski itfaiye , şimdiki balık halinin üst sokağında yazıhanelerde , tahta masa ve sandalyelerde, siyah çevirmeli telefonlarla Aydın'ın en bilinen mekanlarıydı.
Yine bu meydan da , günümüzde 1.2.3. Sanayi sitelerine taşınmadan önce, araba tamircileri, oto yedek parça satıcıları yer alır ,İzmirli Mustafa, gibi bilinen usta tamircilere ,Kamil Ertan , Rodoslu Emin gibi yedek parça satıcıları yedek parça temin ederlerdi.
O yıllarda zaten bulunmayan, bulunanları da çok pahalı olduğundan , bozulan parçalar mutlaka tamir edilerek kullanılırdı.
Bulunmayan parçalar ise İstanbul dan temin edilir , arabalar , günlerce tamirhane de yatardı.
Aydın belediyesi 50'li yıllardan itibaren kent içinde ve daha sonraları İzmir'e tarifeli yolcu ulaşım seferlerine başladı.
AYDIN TURİZM otobüs firması ise Dalamalı Salih'in önderliğinde Aydın'ın bir markası olarak yıllarca tercih ettiğimiz otobüs firmasıydı.Hastaneye, okumaya Üniversite'ye hemşehri firmamaızla seyahat eder, Yolculukta tanıdıklarla yabancılık çekmeden sohbet ederdik.1970 li yılların başında otobüsler İstasyon meydanına gelir , yolcularını alır devam ederdi.
Bugün ulaşım neredeyse her ailenin kendi özel aracına sahip olması ve hızlı trenler, uçaklar, hatta özel helikopter ve uçaklara yerini bıraktığından, Aydın'lı şoförler ve otomobiller, başta babacan tavırlarıyla tanınan Bacanak Oto galeri sahibi Lütfi Özçakır ve arkadaşları olmak her biri aramızdan ayrıldı ve bu nostalji siyah beyaz kareleri bize hatıra bıraktı.
Bugün hiçbiri aramızda olmayan bu siyah beyaz karelerdeki eski Aydınlıları saygı ve rahmetle anıyoruz.
Mekanları cennet olsun.
MEHMET ÖZÇAKIR
AYDIN ESKİ ESERLERİ SEVENLER DERNEĞİ BAŞKANI
P.K:110 EFELER – AYDIN
GSM : 0.542.7608691
