Derlenen bilgilere göre, söz konusu ülkeler, son yıllarda tütün ürünlerine yönelik vergilendirme modelini değiştirmeye başladı. Bu ülkeler, böylece, kaçak tütün ürünlerinin tüketimiyle mücadele alanında da başarı sağlamayı hedefliyor.
AB ülkeleri, yeni model kapsamında, tütün ürünlerinde nispi (oransal) ÖTV'yi azaltıp, maktu ÖTV'yi artırma yoluna gidiyor. Bu çerçevede 22 ülke, 2010 yılından bu yana nispi ÖTV oranını düşürdü.
AB Tütün Tüketim Vergisi Direktifi uyarınca maktu verginin, ağırlıklı ortalama fiyat üzerinden hesaplanan toplam verginin yüzde 7,5'i ila yüzde 76,5'i arasında olması gerekiyor.
AB'de tütün ürünü vergileri, paket başına sabit bir vergi ve perakende satış fiyatının belli bir yüzdesi olan nispi vergiden oluşuyor.
AB'nin en büyük ekonomisine sahip Almanya, öngörülebilir ve kademeli ÖTV artışları ve dengeli nispi ÖTV ile istikrarlı gelir oluşturmayı öngörüyor. Ülkede 2010'da yüzde 24,7 nispi ÖTV oranıyla tütünden elde edilen gelir 13,4 milyar avro oldu. Bu rakam, 2022'de yüzde 19,8 nispi ÖTV oranıyla 14,2 milyar avroya yükseldi.
Romanya'da da makul bir vergilendirme yaklaşımı üzerinde çalışılırken, giderek maktu vergiye dayalı hale gelen bir yapı oluşturuluyor. Bu adımlar, vergi gelirlerinin sürekli artmasına katkıda bulunuyor.
Sırbistan da yüzde 33 nispi ÖTV'yle vergi gelirlerinin istikrarlı şekilde büyümesini amaçlıyor.
Tütün ürünleri vergileri, Lüksemburg'un gayrisafi yurt içi hasılasının yüzde 1'inden fazlasını oluştururken, bu oran Yunanistan'da yüzde 1,18 ve Hırvatistan'da yüzde 1,33'ü buluyor.
AB verilerine göre, 1 Temmuz 2023 itibarıyla 20 sigaradan oluşan bir paketin ortalama fiyatı Avro Bölgesi ülkelerinde 3,33 avro ile 15,3 avro arasında değişiyor. İrlanda, 15,3 avro ile en yüksek fiyattan satış yapan ülke olurken, Letonya'da söz konusu fiyat 3,3 avroda kaldı.
Öte yandan, AB dışındaki İsviçre'de ise yüzde 25 nispi ÖTV ile istikrarlı vergi oranları uygulanıyor.
Yasa dışı ticaret
AB Yolsuzlukla Mücadele Ofisi (OLAF) verilerine göre, AB sınırlarında 2022 yılında 531 milyon adet kaçak sigara, 205 ton ham tütün ve 65 ton nargile tütünü ele geçirildi. Yaklaşık 316,7 milyon adet sigaranın AB içindeki yasa dışı üretimle bağlantılı olduğu anlaşıldı. Yine geçen yıl AB dışından gelen yaklaşık 215 milyon adet sigaraya el konuldu.
Türkiye'de durum
Türkiye'nin ise reklam yasakları, tek tip paket, izin süreçleri ve yerli tütün kullanımı gibi kurallarla bu alanda yoğun düzenlemeleri bulunuyor.
Ülkede, tütün ürünlerinin vergilendirilmesinde ise maktu ve nispi vergilendirme türleri birlikte kullanılıyor.
Türkiye'de maktu verginin toplam vergi içindeki payı yüzde 2,5. Bu kapsamda, Türkiye'nin, AB ülkelerine kıyasla, toplam vergi içinde maktu ÖTV'nin en düşük paya sahip ülke olması dikkati çekiyor.
Öte yandan, Türkiye, yüzde 63'lük nispi ÖTV oranıyla en yüksek nispi vergi oranına sahip ülke konumunda bulunuyor. Sektör temsilcileri, daha düşük nispi ÖTV yapısının kamu, sektör ve Türkiye ekonomisi için kazanç oluşturacağını belirtiyor.
Bu arada, Türkiye sigara pazarının büyüklüğü 2022'de 117 milyar adet olurken, bu yıl 135 milyar adede yükselmesi bekleniyor.
