Özellikle Gemlik çeşidi dışında sofralık zeytin yetiştiriciliğinin hâkim olduğu Akhisar ve Buharkent’te sofralık zeytin hasadının sonu yaklaşmakta.
Arta kalan sofralık fazlası ve standart dışı zeytinler ve yağlık çeşitler zeytinyağı yapılacaklar.
Öncelikle geçen yıl oluşan zeytinyağı fiyatlarını ele alalım.Zeytin periyodunda ”Var yılı” 2022 idi. Hem sofralık hem yağlık zeytinde elde edilen yüksek rekolte dolayısı ile 2022 yılı içinde ve daha sonra 2023 ilk döneminde 0,5 asit zeytinyağı fiyatları 80-95 TL arasında gezinirken ani bir sıçrama ile 200 TL bandına ulaştı.2023 Sonbaharının gelmesi ile fiyatlar 250 TL ye ulaştı.
Market raflarında 270 TL civarında gezinen zeytinyağı için fiyat açıklama sezonu geldi. TARİŞ Zeytin Zeytinyağı Birliği 2023-2024 sezonu zeytinyağı alım fiyatını % 264 artışla kilogram başına 295 TL. olarak belirledi.
% 264 oranında bir fiyat artışının nedenlerini ele aldığımızda karşımıza şu nedenler çıkacaktır.
Dünya genelinde hakim olan kuraklık ve küresel ısınma olağan yağışları olumsuz etkiledi. Zeytin üretici ülkeleri olan başta İspanya olmak üzere Tunus,Yunanistan,İtalya,Suriye ve Türkiye’de kuraklığın etkisi ile Temmuz 2023’de Türkiye'deki perakende zeytinyağı fiyatları da iki ayda yüzde %80 zamlandı ve litresi 90 TL’den 170 TL’ye yükseldi.
2023 yılında da artarak yükselen tarımsal girdi fiyatları zeytin girdilerinde de rekor düzeyde yükseldi.İşçilik % 250,akaryakıt % 230,zirai ilaç %160 diğer girdiler ise % 140 civarında yükseldi.
UZZK’nın, “stoklarımızda yüksek oranda zeytinyağı mevcut” açıklaması piyasalar tarafından inandırıcı bulunmadı.
Hükümetin zeytinyağı fiyatlarındaki yükselişi durdurmak amacı ile “dökme zeytinyağı” ihracatına yasak getirmesi çözüm olmadı.
Aynı anda sofralık zeytin üreten bölgelerde zeytin işletmelerinin sofralık zeytin sezonu ortasından itibaren fiyatlarda 30 TL civarında “kırım” uygulaması üreticinin sofralık zeytini yağlık olarak uygulamasına yol açtı.Ayrıca üreticilerin sofralık zeytin baş fiyatının-Gemlik zeytin çeşidi dışında-70 TL baş fiyat açıklaması ile azalan sofralık zeytinden yağlık zeytine ayrılan miktar düşük kalmıştır.
Üretici açısından ise zeytin maliyet fiyatının 65-80 TL olduğu,rekoltenin düşük olması,dekar başı alınan ürünün en alt düzeyde kalması zeytinyağı fiyatını etkileyen unsurlardan oldu.
Diğer tüm ürünlerde olduğu gibi zeytin ve zeytinyağı fiyatlarını belirleyen üretici değildir.Üretici Birlikleri ve Kooperatifler maliyet ve arz/talep üzerinden fiyat belirlemeleri olağan bir ekonomik sorumluluktur.
Fakat sonuçta zeytin ve zeytinyağından gene aracılar kazanacaktır.