Ticaret Bakanlığı “ilk gemi kaldırma tarihi” yani kuru incirin ilk ihracat tarihini 6 Ekim olarak belirledi.
Tüm tarım ürünlerinde olduğu gibi incir de sorunlar yumağı ile boğuşmakta. Türk tarımının en önemli birkaç sorunundan birisi olan pazarlama ve pazarlamanın dış ayağı olan ihracat başlı başına bir sorun.
Kuru İncir ihracatında, diğer hiçbir üründe olmayan ve üretici dilinde “ilk gemi kaldırma tarihi” olarak adlandırılan, kuru incir ihracat sezonunun açılmasına izin verilen bir uygulama yürürlükte.
Öncelikle hakkını vermemiz gerekir ki ihracatçı olmadan kuru incir ekonomisi de olmaz. Çünkü kuru incirin % 85’i ihraç edilmektedir. İç tüketim çok azdır. Her yıl içinde bulunduğumuz bu günlerde, Danışma Niteliğinde Genel Kurul Toplantısı ve Kuru Meyve Sektör Kurulu toplantıları sonrasında belirlenerek ve Ekonomi (veya Ticaret) Bakanlığı tarafından onaylanmasını müteakip kuru incir ihracat izni çıkmaktadır.
Niye diğer ürünlerde bu uygulama “yok” iken sadece kuru incir ihracatında uygulanmaktadır, diye sormayın. Çünkü cevap ilk kararname çıkarken yapılan görüşmelerde bulunan ihracatçı ve o günün Ankara bürokrasisinde gizli.
Konunun üç tarafı var var.İlk kuru incir ihracatçılarının bir bölümü.Kuru incir ihracatçılar meclisinde ilk gemi kaldırma ile ilgili karar genellikle 8’e 5 kabul edilerek devam etmekte.
“ilk gemi kaldırma tarihi” nİ savunan ihracatçıların gerekçeleri sadece “aflatoksinl”e mücadelede yeterli zaman kazanma.Gerçek ise mücadelenin işletmede başlayıp işletmede bittiği olmadığı.Kuru incirde Aflatoksinle mücadele incir bahçesinde üretici de başlayıp,depoda,işletmede,ihracata hazırlama mahallinde sürmekte kuru incir paketlenip gümrükten çıktıktan sonra son tüketiciye ulaşana kadar devam etmektedir.İhracatçının sorumluluğu gümrükten geçene kadar değil,ithalatçı ülkede tüketilene kadardır.
İhracatçı, incirin seçilmesi, elenmesi, işlenmesi, aflatoksin olayının en alt seviyeye düşürülmesi için bu süreye ihtiyaç duyduğunu belirtse de günümüz teknolojisi bu süreyi çok daha kısa tutabilmekte, bu işlemleri ilk yükleme tarihi uygulamasına ihtiyaç duymayacak şekilde gerçekleştirebilmektedir.
Devlet ve Ankara bürokrasisi ise konuya yeterince hakim değil. Ne üreticiyi ne de ekonomiyi savunmayı kendine dert ve görev edinmemiş.
İncir ihracatı gümrük beyannamelerinin ilk kayda giriş tarihi olarak yapılan bu uygulama ihracatçı için büyük avantajlar sağlarken, kuru incir sektörünün tüm diğer kesimleri için olumsuzluklar içermektedir.
Öncelikle ekonomik olarak olumsuz etkilenmekte. Sonra da devlet ve Türk ekonomisi.
Kuru incirde ilk yükleme tarihini belirleyen sabit, bilimsel, ekonomik ve objektif unsurlar bulunmamakta. Yukarıda bahsettiğimiz kurul kararınca tarih belirlenmekte.
Geçmiş yakın zaman bazı yıllarda ilk gemi kaldırma tarihleri şu şekilde gerçekleşti:2014:25 Ağustos,2015: 2 Ekim,2016:29 Eylül,2017:11 Ekim,2018:26 Eylül ,2019:26 Eylül,2020:30 Eylül,2021:6 Ekim,2022:7 Ekim.
Görüldüğü gibi uygulama ve tarih belirleme kuru incir olgunlaşması ile doğrudan ilgili değil. En erken ve en geç iki tarh arasında 47 gün fark bulunmakta.
Gerçekte ise ilk yükleme tarihinden önce izinsiz ver kaçak “beyaz kutu” adı altında, kara ve hava yolu ile ihracat gerçekleşmekte.
İlk ihracat tarihinin gecikmesi nelere mal olmakta hangi olumsuzlukları doğurmakta?
· Öncelikle Geç tarihlerde açıklanan ilk yükleme tarihi piyasaya arz edilen kuru incir miktarının da hızla artması ile alıcılar ürünün en bol bulunduğu, üreticinin en fazla “panik” içerisinde olduğu dönemlerde fiyatların aşağıya düşmesi sonucunu doğurmakta;
· Dış piyasa fiyatları belirlenmiş iken iç piyasa fiyatlarındaki bu belirsizlik ve düşüş doğrudan üreticiye yansımaktadır.
· Bazı kuru incir alıcıları ve depocular bu olgu sayesinde fahiş kârlar elde edebilmektedir.
· İlk yükleme tarihine kadar geçen zamanda düşen fiyatlarla üretici kadar devlet de düşük fiyatlar dolayısıyla KDV gelirinden zarar etmekte.
· Dış incir piyasaları incir yetiştirmeyen ülkelerin eline geçmekte, Türk ihracatçısı Pazar kaybına uğrayabilmektedir.
Bu nedenlerden dolayı “İlk yükleme tarihi” kaldırılmalıdır.