Mart 2019 tarihinde temeli atılan müzenin törenine katılmış ve Yeni Kıroba Gazetesi’nde duygu ve düşüncelerimi anlatmıştım.
Törende Aydın Valisi Yavuz Selim Köşger, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Aydın Milletvekilleri, Menderes ailesinin yakınları ile Menderes’i tanıyanlar, sevenler Çakırbeyli halkından, ilçelerden, köylerden kalabalık bir katılım vardı. Süleyman Soylu, Menderes’e yapılan haksızlıkları ve insan onuruna yakışmayan muameleleri yaşlı gözlerle ve çok duygulu bir ses tonuyla öyle güzel öyle akıcı bir Türkçesiyle anlatıyordu ki çok etkilenmiştim. Çünkü babam ve annemin 1960-1961 yıllarında ordunun idareye el koyup Başbakanı, Bakanları ve birçok yöneticiyi Yassı Ada’ya sürüp hapislere atınca evimizde mutluluk bitmişti. Akşam namazından sonra musaf başında rahlesine oturan babamın Menderes için okuduğu duaları ve annemle birlikte döktükleri gözyaşlarını unutamıyorum.
**
Lise son sınıf öğrencisi olduğum o yıllarda eve gelmemi bekleyen babam ve annem ilk iş olarak bugün okulda neler olduğunu neler anlatıldığını sorardı. Ben de hiç düşünmeden onların yarasını kanatacak şeyleri anlatırdım. Hele bir gün öğrencilerin öldürülüp kıyma makinelerinde kıyıldığını, asfalt yolların altına gömüldüğünü, vagonlar ile uçaklar ile altınların yurt dışına kaçırıldığını anlatınca dizlerini döverek, gözyaşları içerisinde ‘’ Aman oğlum, eyvah sakın bunlara inandınız mı’’? Feryatlarını unutamıyorum. ‘’Her öğretmen mi’’ sorusuna ise hayır bazı öğretmenlerim dediğimi unutamıyorum. O günden sonra da bir daha hiçbir şeyi okuldan eve getirmedim ve bir şeyleri söylemedim.
***
Babam camiden her gelişinde evde tekrar Menderes ve arkadaşları Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan için tekrar namaza durur onlara dualar yollardı. 1970 yılı kadar yani babam vefat edene kadar bu böyle devam etti.
***
Ocak 2022’de Aydın merkezde birçok açılışın bir töreni yapıldığı için müzenin açılışını göremedim. O günden bu yazıyı yazdığım tarihe kadar üç kez ziyaret ettim. Müze müdürü liseden öğrencimiz Özay Özhan ile müdür yardımcısı Bircan Kayacan’ın ve Prof. Dr.Süleyman İnan’ın yazdığı 607 sayfalık Adnan Menderes kitabı ile yine çok güzel hazırlanmış müze katoloğunu hüzünle inceliyorum. Hele Prof Dr. Süleyman İnan’ın hazırladığı büyük emek, göz nuru verdiği kitap kütüphanemin köşesinde yerini almış durumda. Daha önce Süreyya Aydemir’in Menderes’i anlatan kitabını okumuştum. Bilmediğim birçok konuyu da onlarla öğrendim. Özellikle yeni öğrendiğim olayları kısa ve öz olarak şöyle sıralayabilirim.
•04 Aralık 1916 İzmir Amerikan Koleji’nde son sınıf öğrencisiyken 1. Dünya Savaşı başlayınca askere alınır, eğitimden sonra subay adayı olarak görevlendirildiği kolorduda asteğmen rütbesiyle iki yıl görev yapar.
•27 Mayıs 1919’da Yunanlılar İzmir’den sonra Aydın’ı da işgal edince üsteğmen Selami Helvacıoğlu ve Etem Menderes ile birlikte AY-YILDIZ Kuvayi Milliye (çete) grubunu kurarak düşman askerlerine kayıp verdirmeye başlarlar.
•Ayrıca Milli Mücadeleye devam eden Yörük Ali Efe, Demirci Mehmet Efe, Orhaniyeli Kara Durmuş Efe, Galip Hoca lakaplı (Celal Bayar) ile görüşerek yöresel savaşa katkı verirler.
•06 Ekim 1920 yılında tekrar askerliğe çağrılır. Aydın Askerlik Şubesi’nde inzibat subayı olarak görev yapar.
•26 Ocak 1931’de yaptığı görevlerden dolayı kırmızı şeritli İstiklal Madalyası ile ödüllendirilir.
•03 Şubat 1931’de Atatürk özel treniyle Aydın’a gelir. Menderes Cumhuriyet Halk Partisi’nin Aydın İl Başkanı’dır. Atatürk partiyi şöyle ayaküstü ziyaret edip gitmekten yanadır. Ancak Adnan Menderes’in Atatürk’ün sorduğu sorulara verdiği cevaplar nedeniyle o beş dakika dört saate kadar çıkar ki dört kahve ve Menderes’in ikram ettiği bir paket Gazi Sigara’sı biter. Gerekli notları alan Atatürk Denizli dönüşü tekrar Aydın’a gelince, Menderes hazırladığı raporu Atatürk’e takdim eder. Atatürk notunda Menderes için şunu söylemiştir : ‘’ Bugün konuştuğum genç burada bizim parti mutemetlerimizle çalışamaz. Şayanı dikkat bir gençtir.’’ Bu olaydan sonra ilk seçimde 1931 yılında meclise CHP Milletvekili olarak girer.
•Menderes, 1931-1935-1939-1943 yıllarında dört yılda bir seçilerek meclise girmiştir.
•18 Aralık 1932 Ankara Hukuk Fakültesi’ne kayıt yaptırdı ve üç yıl sonra mezun oldu.
•21 Eylül 1945 Fuat Köprülü ile ikisi CHP’den ihraç edildi. Sonra Refik Koraltan da CHP’den çıkarılmış. Celal Bayar ise milletvekilliğinden istifa ederek yeni parti olarak 07 Ocak 1946 tarihinde Demokrat Parti’yi kurdular.
•Atatürk’ün 1936 yılındaki T.B.M.M. açılış konuşmasında çiftçimiz köylümüz için toprak reformunun biran önce yapılmasını istediği şu sözü çok önemlidir :’’ Toprak Kanununun bir neticeye varmasını, meclisin yüksek nimetlerinden beklerim. Her çiftçi ailesinin geçineceği ve çalışacağı toprağa sahip olması behemehal lazımdır’’.
•Atatürk’ün bu dileğini Çakırbeyli Çiftliği’nin genç sahibi Adnan, daha önceleri 40 bin dönüm civarında olan çiftliğini işleyenlere tapu terki yaparak bugünkü 3 bin dönüme düşürmüştü ve ilk toprak reformunun başlatmıştır.
•Kurtuluş Savaşımızın, Milli Mücadelenin önderi Mustafa Kemal Atatürk, Ege’yi kan gölüne çeviren, Aydın ve yöresinde çoluk çocuk demeden insanlarımızı öldüren evlerimizi, şehirlerimizi yakan Yunan askerlerini ve generallerini esir alıp insanca muamele ederek ülkelerine iade eder. O generaller ülkelerinde kurşuna dizilir.
•Sevgili annem ve babam, sizler ölünceye kadar Menderes’in asılmasını unutamadınız ve acısını yaşadınız. Önünüzde Kur-an ona dualar ettiniz. Ben Kur-an okuyamıyorum ama sureleri okuyorum ve her müzeye gidişimde de okumaya devam edeceğime söz veriyorum…
NOT: Sevgili okuyucularım Adan Menderes’e layık bu güzel anıt eseri anlatamam. Ailece ziyaret etmenizi ve orada birkaç saat vakit geçirmenizi dilerim.