1950’den önce Aydın il merkezinde Kırmızı Minare Cami’nin alttarafında çakallar ulurdu. Aydın-İzmir karayolu ise Nazilli Köprüsü, Ilıcabaşı,Batı Gazi Bulvarı istikametinde devam ederdi. Aydın il merkezi dağlarınyamacına serpilmiş durumdaydı ve güneye pek sarkmamaktaydı. Kentler arası ulaşım kara trenle sağlanırdı.Tren kara dumanını tüttüre tüttüre gelirdi. Bazen acı acı düdük çalardı. Trengelirken tren yakınında bulunan at arabalarından sürücüler hemen iner atınyularını tutarak atın ürkmesine mani olmaya çalışırdı. Arka arka vagonları olsada bu vagonlar tıka basa insan dolu olurdu. Ayakta Aydın’dan İzmir’e altısaatte tıngır tıngır ancak gidilebilirdi. Karayolu mu? O dönemde ne gezer?Derelerin üzerinde köprü yok. Değil kışın yazın bile geçmek mümkün değil.Aydın-İncirliova ilçesi Gerenkova istikametinde İkizdere üzerinde mandalarbeklerdi. Bunlar çaydan geçmeye çalışırken çayda kalmış kimi arabaları çekerdi.Böylece manda sahipleri üç-beş kuruş sebeplenirdi. Demokrat Parti iktidarageldikten sonra 1951 yılında Aydın-İzmir yolunu yapmak için dozerler geldi.İnsanlar dozerlerin başına toplanırdı. Daha önce böyle araçlar hiçgörmemişlerdi. Dozerlerin çalışmasını ağzı açık seyrederlerdi. “Makine ağaçlarıamma da köklüyor ha!” derlerdi. Aydın-İzmir yolu 1954-1955 yıllarında mı nefaaliyete geçti. Dar bir yoldu ama daha önce o da yoktu.
Önceleri Aydın kent merkezinden geçen Tabakhane deresi kışın çok sugetirirdi. Cumartesi pazarının olduğu yerde(Soğuk Kuyu mevkii) bulunandemiryolu köprüsünün üzerinden kimi zaman gelen suların aştığı görülürdü. Ozamanlar dere serbest yatağında akardı. Dere, Cumartesi pazarı demiryoluköprüsünden sonra keskin bir dirsek yaparak güney doğru inerdi. İşte su çokolduğu zaman bu dirsekten suyun akış yönünde dere taşkın verirdi. Bu nedenleOrta Mahalle; Tatar Mahallesi(Eski koyun pazarı), Aydın Tekstil’in batı kesimisular altında kalırdı. Yıllar yılı bu mahallenin sakinleri ellerinde küreklerlederenin dirsek yaptığı yerde bentler kurarak taşkınlardan korunmaya çalıştılar.Yazın ise dere suyu iyi azalırdı ama etrafında duvar olmadığı, zemine ise henüzbeton atılmadığı için çocuklar su birikintilerinde yüzerdi. Bazen oyuklar büyükolur, çocuklar bu nedenle boğulma tehlikesi geçirirdi. Belki boğulan da olmuştur.Ama bilmiyorum. Demokrat Parti iktidarında 1958 yılında Cumartesi Pazarında yeralan demiryolunun alt tarafına kadar, istinat duvarları yapılıp, dere yatağııslah edilince Orta Mahalle ile Tatar Mahallesi sakinleri derin bir nefes aldı.Daha sonraları güney-kuzey doğrultuda, süs yolu olarak adlandırılan AdnanMenderes Bulvarı açıldı. Kentin ana iskeleti böylece oluşturuldu. Aydın-İzmirkarayolu da biraz daha güneye alınınca kent Menderes Ovası’na, güneye doğruyayıldı. Adnan Menderes Bulvarı açılınca da kentin ilk yüksek binası da (7katlı) burada yapıldı. Bu, rahmetli Adnan Menderes’in eşi Berrin Menderes adınayapılmış olan binaydı.(*)
--
Yazıda yer alan bilgilerin dayandığı tanıklar, belgeler ve diğer tümdokümanlar için bakınız: Menderes Akdağ, “Aydın’da Siyaset(1946-1950)”,2008-Aydın.